POLİO SEKELİ (Polioemyelit) ve POST POLİO SENDROMU

Polio (çocuk felci) nedir?

Polio, santral sinir sistemine saldıran ve vücudun kaslarını felç edebilen bulaşıcı bir virüstür. Virüs aynı zamanda solunum kaslarına, gırtlak, sindirim borusu, bağırsak ve mesane kaslarına da zarar verebilir. Son olarak vücudun örneğin kan basıncı, solunum ve uyku gibi otomatik işlevlerini düzenleyen omuriliğin kafatası içindeki uzantısı olan beyinciğe zarar verebilir.Hastalık daha çok çocuk ve gençlerde görülür,çocuk felci adı da bu sebepten verilmiştir.Danimarka’da 1990 ’lerde ki büyük salgınlar sırasında 24.000’den fazla polio vakası görülmüştür. Bu hastalardan yaklaşık 12.000’ ihala yaşamaktadır. Danimarka’da 1960’ların ortasından beri hemen hemen hiç kimse polio ya yakalanmamıştır, çünkü polio aşısı normal çocuk aşı programının içerisine dahil edilmiştir. Dünya genelinde polio tamamen ortadan kalkmamıştır, bu sebeple hâlâ örneğin Afganistan, Pakistan ve Nijerya’da polioya yakalanan çocuklar bulunmaktadır.

Polio kendini nasıl gösterir?

Polio sonrasında ortaya çıkan rahatsızlıklar çok farklı olabilir. Polio ya yakalananların çok büyük bir çoğunluğu kaslarının halen güçsüz olmasına ve (sabitleyiciler, baston, tekerlekli sandalye ve respiratör gibi) yardımcı araç ve gereçler kullanmalarına rağmen çok iyi bir rehabilitasyondan geçtikten sonra, hemen hemen normal bir yaşam sürebiliyorlar. Güçsüz kaslar bir kısım hastada vücutta dengesizlik ve dolayısı ile eklemler ve kasların yanlış zorlanmaları sebebi ile ağrı verebilir.

Post polio nedir?

Eskiden polio hastalarının maksimum seviyedeki bir rehabilite programından sonra ulaştıkları durumun istikrarlı olarak bütün hayatları boyunca süreceğine inanılıyordu. 1980’ lerin sonlarında polia geçirmiş olan hastaların polio salgını sırasında büyük felçler yaşamamış olmalarına rağmen zamanla kaslarında yeni güçsüzleşme problemleri yaşadıklarının farkına varılmıştır.Bu Post Polio Sendromu – Post Polio Syndrom (PPS) yada kısaca post polio olarak geçer. Günümüzde yaklaşık 7000 Danimarkalının post polio ile yaşadığı tahmin edilmektedir.Şu ana kadar kan testleri yada muayeneler ile bu hastalığı teşhis etmek mümkün olmamıştır.Bu sebeple teşhis sadece 4.sayfadabelirtilen kriterlerin var olması durumunda konulmaktadır. Polio geçirilip geçirilmediğine dair herhangi bir şüphe varsa EMG-muayenesi olarak bilinen muayene yaptırılabilir. Bu muayene nöro fizyoloji bölümünde gerçekleştirilir ve aile hekimi tarafından bölüme sevk gerçekleşebilir.

Aşağıda belirtilen kriterler mevcutsa post polio sendromundan bahsedilir:

1. Polio geçirilmiş olmalı

2. 15 yıldan daha uzun bir dönem istikrarlı kas fonksiyonları olmuştur

3. Yeni kas güçsüzlükleri veya anormal kas yorgunlukları ortaya çıkmıştır

4. Kas güçsüzlüğü 1 yıldan daha uzun bir süredir devam etmektedir

5. Kaslarda güçsüzlük yapabilecek diğer hastalıklar elenmiştir.

Post polio nasılkendini gösterir?

Günümüzde polio enfeksiyonunun ilerleyen yıllar içerisinde sebep olabileceği rahatsızlıklar ıiyileştirebilecek herhangi bir tedavi bulunmamaktadır. Ancak çoğu vakada belirtileri azaltmak mümkündür. Aşağıda ifade edilen belirtilerin başka hastalıklarda da görülebileceğine dikkat etmek önemlidir. Bu sebeple öncelikle bu hastalıklar açısından muayene edilmek önemlidir.

Güç kaybı

Hem daha önce kas gücü kaybı olmayan kaslarda hem de polio nedeni ile kas gücü kaybı olan kaslarda kas gücü giderek düşüyor olabilir.Kas gücünün ne kadar düştüğü kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterir. Bu durumda faaliyetlerinizi sahip olduğunuz kas gücüne göre ayarlamanız ve bu şekilde zorlanmalar dan kaçınmanız gereklidir. Yardımcı araç ve gereçler genellikle kuvvet eksikliği sorununu telafi edebilirler, böylece faaliyetlerinizin bir kısmını yapmaya devam edebilirsiniz.

Ağrılar

Ağrı vücudun aşırı zorlandığına dair bir belirtidir.Bu durumda en önemlisi faaliyetleriniz imümkün olduğu kadar vücudun kaldırabileceği kapasiteye uygun hale getirmenizdir.Masaj, sıcak, gevşeme egzersizleri ve akupunktur ağrıları gidermede faydalı olabilir. En son aşamada ağrı kesici ilaçlar gerekli olabilir ama bu vücudun sınırlarına saygı göstermenizi unutmanız yani vücudunuzu gereğinden fazla zorlamanız ve böylece sorunu daha da büyütmeniz riskini beraberinde getirir.

Uyku problemleri

Polio geçirmiş kişiler pek çok sebepten uykuproblemleri yaşayabilirler. Uyku problemlerinizvarsa Doğu Respirasyon Merkezi – RespirationscenterØst (Rigshospital’inde) yadaBatı Respirasyon Merkezinde – RespirationscenterVest (Århus Hastanesinde) muayeneedilmeniz sağlıklı olur.

Yorgunluk

Yorgunluk vücudun aşırı zorlandığına veyapılacak faaliyetler için enerjisi olmadığınadair bir belirti olabilir. Bu durumda gücünüzile yaptığınız faaliyetler arasında daha iyi birdenge sağlamak yardımcı olur. Yorgunlukgeceleri yeterince iyi bir uyku uyumadığınızadair bir işareti olabilir (“uyku problemleri”bölümünü okuyunuz).

Soğuğa duyarlılık

Polio geçiren kişiler soğuğa karşı dahaduyarlıdırlar. Bunun nedeni bilinmemektedir,ama kas kütlesinin azlığı, kan damarlarınınazlığı ve kan dolaşımını düzenleyen reflekslerinkötüleşmesi ortaya atılan teorilerdenbazılarıdır. Soğuk kaslar daha az çalıştığı içinbu kasları yormanın ve zorlamanın önünegeçilmek isteniyorsa sıcak giyinmek daha daönem kazanmaktadır.

Ses zayıflığı

Boyun ve ses bandına gelen sinirlerdeki zayıflamasesle ilgili problemler yaratabilir. Bu türproblemler iyi şekilde bir üniversite hastanesindekikulak burun boğaz doktoru tarafındanteşhis edilir. Ses zayıflığı solunum kaslarındakigüç azalmasından da kaynaklanabilir.

Kas rahatsızlıkları

Poliodan etkilenen kaslar çok farklı rahatsızlıklarverebilirler: 1. Ağrı, 2. Bütün kasınağrılı olması ve sürekli kramp geçirmesi 3.Kas spazmı/kas seğirmesi 4. Bir kas lifindekasılmalar sonrası görülen kas atması. Herdört rahatsızlık uyku esnasında daha sıkgörülür. Kas rahatsızlıkları aşırı zorlanmanınbelirtisi olabilir.

Yutma zorluğu

Yutma zorluğu tipik olarak yemeğin boğazınızakaçma eğilimi yada yemeğin boğazınızdanve yemek borusundan aşağı inmesindezorlanma olarak kendini gösterir. Kilo vermeyada tekrarlayan akciğer iltihapları gibi belirginproblemler yaşıyorsanız, bu tür problemlerüzerine tecrübe sahibi olan bir üniversitehastanesinde uzman bir doktor tarafındanmuayene edilmelisiniz.

Solunum zorluğu

Solunum kaslarının güçsüzleşmesi veyaomuriliğin kafatası içindeki uzantısı olanbeyincikteki solunum merkezinin zayıflaması,gerektiği kadar iyi nefes alıp vermemenize sebepverebilir. Göğüs kafesinin sertliği yada eğriliğide solunum ile ilgili problemlere sebepverebilir. Bu durum zamanla sinsice ortayaçıkabilir ve siz bunu zamanla artan yorgunlukolarak hissedersiniz. Sadece Rishospital’dekiDoğu Solunum Merkezi - RespitationscenterØst på Rigshospitalet ve Århus HastanesindekiBatı Solunum Merkezi - Vest på ÅrhusSygehus polio hastalarında görülen solunumproblemleri hakkında deneyim sahibidir

Tedavi nasıl gerçekleşir?

PTU Bölümler arasırehabilitasyonPolio hastası olarak egzersizler ile vücudukorumak önemlidir. Polio hastaları içinpolio hakkında bilgi sahibi bir fizyoterapisttarafından bireysel bir egzersiz programıhazırlanması gereklidir. Bu polio hastalarınınmultidisipliner rehabilitasyonu (tüm uzmanlıkalanları arası işbirliği) üzerinde uzmanözel bir hastane olan PTU’nun RehabilitasyonMerkezinde - PTU’s RehabiliteringsCentergerçekleştirilebilir.Rehabilitasyon Merkezine sevk edilen veyönlendirilen hastalar ilk olarak bir ön uzmandoktor muayenesine gelirler. Bunun sonrasındaher bir hastanın ihtiyaç ve isteklerindenyola çıkarak multidisipliner tedavi oluşturulur.Rehabilitasyon dönemi multidisiplinerkonferanslarda sürekli olarak değerlendirilenve uyarlanan tutarlı, birbiri ile bağlantılı birdönem olarak gerçekleştirilir. RehabilitasyonMerkezinde ihtiyaca göre tedaviye dahil edilenşu uzman grupları mevcuttur: Doktorlar,fizyoterapistler, psikologlar, sosyal danışmanlar,ergoterapistler, sosyal ve sağlık hizmetleri görevlileri, diyetistler ve yüzme öğretmenleri

Ücretsiz fizyoterapi

Polio geçirmiş kişiler eğer günlük yaşantılarındayardıma ihtiyaçları varsa veyaev işlerini yapabilmek için yardımcı araçve gereçlere ihtiyaçları varsa pratisyen birfizyoterapistten ücretsiz fizik tedavi verehabilitasyon alma hakkına sahiptirler.

İlaç ve anastezi

Polio geçirmiş hastalar bazı ilaç türlerineve anesteziye karşı ekstra hassas olabileceklerineözellikle dikkat etmeliler.Daha fazla bilgi için www.ptu.dk/poliositesini okuyunuz yada +45 3673 9000numaralı telefonu arayarak ”Poliopatienterog operation – Polio ve ameliyat” adlıbroşürü göndertin.

Post polio ile nasıl yaşanılır?

Post polio hastası olarak yapabileceğiniz en iyi şey hayatınızı genel olarak günlük faaliyetlerinizivücudunuzun yapabilecekleri ile dengeleyecek şekilde organize etmektir. Bu zorlamasebebi ile ortaya çıkan belirtileri giderir. Dengeleme farklı şekillerde gerçekleştirilebilir:

1. Uzman yardımına başvurun

Kuvvetiniz kalmadıysa yada ağrılarınız sizirahatsız ediyorsa ihtiyaçlarınızı gözdengeçirtmek ve ortaya çıkan yeni durumudüzeltecek doğru yöntemi bulmak için yardımalmalısınız. Aile doktorunuz ile irtibata geçinve gerekiyorsa PTU Rehabilitasyon Merkezine- PTU’s RehabiliteringsCenter bir sevk alın.

2. Mola verin

Bir saatlik işten sonra bitkin düşüyorsanız,işin yarısında vereceğiniz yarım saatlik birmola aynı işi kırk beşer dakikalık iki seferdebitirmeniz anlamına gelebilir. tre kvarter.

3. Yardımcı araç ve gereçlerkullanın

Vücut günlük faaliyetlerini yapamayacak durumagelince yardımcı araç ve gereçler ve bandajlarzaruri rahatlatıcılar olabilirler. Yürümeyeyardımcı araç ve gereçler düşmelerin önünegeçebilirler bu da çok önemlidir çünkü birkemik kırığı polio geçirmiş bir hastayı fonksiyonelseviyesi açısından çok geriye itebilir.PTU her bir hastanın problemini çözmek içinhangi yardımcı araç gereçlerin gerekli olduğukonusunda yol gösterebilir.

4. Yapacağınız işleri iyi düşünün

Örneğin alış verişi taşımakta zorlanıyorsanız,azar azar alış veriş yapabilirsiniz, tekerleklibir alış veriş arabası kullanabilirsiniz, Internetüzerinden alış veriş yapabilirsiniz yada başkalarındanalış veriş için yardım alabilirsiniz.

5. Durumunuza uygunegzersiz yapın

Egzersizlere başlamadan önce kas gücündekiazalmanın hareketsizlik, zorlama yadapost polio sendromundan kaynaklanıpkaynaklanmadığını bulmanız önemlidir. Bukonular hazırlanacak olan egzersiz programınıetkileyecektir.Yaşam şekline bağlı hastalıkların önünegeçmek ve kan dolaşımını iyileştirmekiçin kondisyonun egzersizlerle korunmasıgereklidir. Yani sizi nefes nefese bırakacakkadar egzersizlier yapılmalıdır. Bunun yanısıra yapabildiğiniz kadar kaslarınızı güçlendiriciegzersizler yapmalısınız. Topluegzersiz programınızın polio hastalarınınegzersizleri konusunda bilgi sahibi birfizyoterapist tarafından bireysel olarakhazırlanması tavsiye edilir.Egzersiz programında molalar yer almalıdırve egzersiz programını vücuduntepkilerine göre uyarlamak önemlidir.Egzersizlerden günler sonrasına kadardevam eden ağrılar yada egzersizlerdensonra kasların zayıfladığının görülmesi egzersizlerinzorluk derecesinin düşürülmesianlamına gelmelidir. Kas egzersizlerininasıl yapabileceğiniz ile ilgili tavsiyeleriaşağıdaki şemada görebilirsiniz.

Benim kas gücüm:                                               Şu şekilde güç egzersizleri yapacağım:

Normal ve istikrarlı                                              Hiçbir kısıtlama yok ama vücudunuzun tepkilerine dikkat                                                                                    edin

Azalmış ve istikrarlı                                              Yapabileceğiniz en ağır egzersizlerin yaklaşık yarısı kadar                                                                                  ağırlık olan egzersizler

Azalmış ve azalmaya devam ediyor                       Yapabileceğiniz en ağır egzersizlerin yaklaşık dörtte biri kadar                                                                            ağırlık olan egzersizler

Çok azalmış ve azalmaya devam ediyor                 Hiçbir ağırlık egzersizi yapmayın

Hemen hemen hiç gücüm yok                               Hiç egzersiz yapmayın

6. Yaşam şekli

Yaşam şekli ile ilgili olarak Polio geçirmiş hastalarayapılan tavsiyeler diğer herkese yapılantavsiyelerin aynısıdır. Ancak özellikle poliogeçirmiş hastalar için anlam taşıyan birkaçtavsiye bulunmaktadır.Fazla kilolar zayıflamış kas sistemi için fazladanbir yük olacağı için bundan kaçınmakönemlidir, aynı şekilde stresin doğurabileceğiekstra gerginlikte kasları yoracaktır. Bunlarınyanı sıra aşırı alkol tüketimi sinirlerin daha dahasar görmesine katkıda bulunabilir. Polio geçirmişhastalar zaten kemik erimesi ve yüksekkolesterol açısından ayrıca risk taşımaktadırlar.Doktorunuz ile muhtemel bir koruyucutedaviyi konuşmak iyi bir fikir olabilir.

Zorlanmalar post polio belirtilerini çoğaltabilir.Bu sebeple vücudunuz yorulmadan öncekendinize dur demeyi öğretmeniz önemlidir.Çocukluğunuzdan beri mümkün olduğukadar her işinizi kendiniz yapmaya alışkın olmanızsebebi ile birden yapamıyorum demekve yardım rica etmek zor olabilir, ama bu şuanki durumunuz için mantıklı bir stratejidir.Çevrenizdeki insanların çoğu yardım etmekisteyecektir, ama genellikle nerde ve nasılyardım edebileceklerine dair yeterli bilgi vedonanım sahibi değildirler. Bunu sizin sözlüolarak dile getirmeniz gerekecektir.

Hasta yakınları 

Polio belirtileri sadece polio hastasını değilonun yakınlarını da etkiler. Bazıları içinbir yakınının eskiden yapabildiği faaliyetleriartık yapamadığını söylemesini anlamakzor olabilir. Bazılar için ise bir yakınınınkendini zorladığını ve yardım ve destekihtiyacı olduğunu kabul etmekte zorlandığınıgörmek üzücü olabilir.Çok yakın olmayan eş dostun gözündepolio geçirmiş kişiler sağlıklı ve herhangibir belirtileri yokmuş gibi görünebilirler,ama bu hastaların çoğu gerçekte kaynaklarınıtüketmek üzeredirler ve o an için aktifolmanın faturasını sonraki günlerde ağrılarve yorgunluk olarak ödüyor olabilirler.Karşılıklı saygı ve bu konuda açık görüşlüolmak genel olarak yapıcı bir yaklaşımdır.Gerekiyorsa bu broşürü konuşmak için biraraç olarak kullanın.

Polio belirtileri sadece polio hastasını değilonun yakınlarını da etkiler. Bazıları içinbir yakınının eskiden yapabildiği faaliyetleriartık yapamadığını söylemesini anlamakzor olabilir. Bazılar için ise bir yakınınınkendini zorladığını ve yardım ve destekihtiyacı olduğunu kabul etmekte zorlandığınıgörmek üzücü olabilir.Çok yakın olmayan eş dostun gözündepolio geçirmiş kişiler sağlıklı ve herhangibir belirtileri yokmuş gibi görünebilirler,ama bu hastaların çoğu gerçekte kaynaklarınıtüketmek üzeredirler ve o an için aktifolmanın faturasını sonraki günlerde ağrılarve yorgunluk olarak ödüyor olabilirler.Karşılıklı saygı ve bu konuda açık görüşlüolmak genel olarak yapıcı bir yaklaşımdır.Gerekiyorsa bu broşürü konuşmak için biraraç olarak kullanın.



Kaynak : https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:GfwP3NY6YkYJ:www.ptu.dk/fileadmin/FILER/PDF/ISSUU_PDF/BROCHURER/Vav_polio_TY.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEESgO7-sZCVtIxn2vLZninpL9AiR1F8nKirjb1jYRot-n150bGs8Wdb8o9gohp5kwLAPcEu8Dy4mnXe3MtG2pN2rizZ_AuhblZiyyO2BrZsekzYkMKFleUJCeq14eZi2uuVvynIQq&sig=AHIEtbQC1TN4B5oDhX5_TkQWw-5sN3aUJw